Fictieve Kabelbanen in Nederland: tussenstand – 43 stuks

Het onderzoek is in een nieuw jasje gegoten op https://www.timdeboer.org/?p=1735. Hier vind je de allerlaatste updates in een handig doorzoekbaar format.

Laatste update: 10-8-2016

Eens in de zoveel tijd weet je zeker dat het gebeurd. Op zoek naar een schoon en duurzaam alternatief openbaar vervoerssysteem dat tegelijkertijd aantrekkelijk is voor toeristen komt men uit bij de kabelbaan; Het wondermiddel. ( lees ook de Mock-atorial in Leegstand Leeft) 

Negen van de tien keer hoor je er, na het opperen van het idee, nooit meer van. Vandaar deze doorlopende poging voor het vastleggen van deze fictieve kabelbanen. Bekijk ze ook op Google Maps.

Eindhoven (2016)
Twee architecten uit Eindhoven stellen voor de Strijp met het station te verbinden. Veel mooie plaatjes, weinig businesscase. En ook niet gekozen door de jury.

Rotterdam (2016) (2x!)
1. De initiatiefnemers willen het toerisme bevorderen door het aanleggen van een kabelbaan tussen de Oude Haven en de Kop van Zuid. Een tussenstop is er op het Noordereiland. Er zijn al 20.000 likes voor het idee op facebook. De vier jonge Rotterdamse ondernemers hebben verder nog niet veel gepost op hun facebook.
2. Twee van de 10 ingediende plannen, die door de ‘Verkeersonderneming’ zijn uitgekozen om de bereikbaarheid van Rotterdam te vergroten, zijn kabelbanen over de Nieuwe Maas. Er is 15.000 euro om de haalbaarheid van (alle?) plannen te onderzoeken. Het plan van Doppelmayr (kabelbaanfabrikant) en Arcadis (doet vaker haalbaarheidsstudies kabelbanen) heeft aanmoedigingsprijs gekregen.

Veluwemeer (2016)
Gemeente Dronten, Nunspeet en het bedrijf FlevOnice -bekend van de 3 km lange kunstijsbaan – onderzoeken de mogelijkheid om toeristen een unieke blik te geven over het Veluwemeer. Per kabelbaan natuurlijk. Op dit moment wordt er vooral gepraat over deze “fantastische manier om het oude met het nieuwe land te verbinden”. De burgemeester staat vierkant achter de kabelbaan. Dronten heeft een icoon nodig.

Maastricht (2016)
N architecten wil de bereikbaarheid van de Maastrichtse binnenstad op verrassende manier vergroten. Met een kabelbaan natuurlijk. Opstappen kan bij het stadion aan het Geusseltveld. De kabelbaan loopt vervolgens naar de Maas en eindigt aan de binnenstadskant bij LBB. Het plan is verder niet doorgerekend. De bedenker heeft wel een aantal mooie plaatjes van het uitzicht gemaakt.
Oosterzee (2015) In oktober stelde de Lemster architect Jelle de Jong voor om bij de schoorsteenpijp van Oosterzee een hotel te openen. Ontsluiting dient plaats te vinden via bootjes en kabelbaan. Het is hem vooral te doen om de schoorsteen te bewaren voor de toekomst. Het hotel zou in het Tjukemar moeten worden gebouwd.

Doetichem (2015)
Op 15 februari 2015 stelt de Binnenstadsmanager Jos Tiemessen een kabelbaan tussen de binnenstad en parkeerplaatsen Walmolen en Varkensweide voor. “Je moet bijzonder zijn” om bezoekers te trekken. Hij staat wel open voor betere ideëen. Ik denk dus dat dit de laatste keer is dat we hierover horen. Bericht hier.

update (2015): In plaats van kabelbaan nu een historische tram. Of toch een gracht graven met watertaxi?

Groningen Fly Over (2011-nu)
Groningen zou zich met recht kabelbaanhoofdstad van Nederland mogen noemen. In Groningen is er serieus nagedacht over een kabelbaan die station Europapark, Parkeerterrein ( P+R) bij de Euroborg, de Ikea, het UMCG en het Forum met elkaar moest verbinden. Zie daarvoor www.flyovergroningen.nl.  In 2012 bleek aanleg zo’n 30 miljoen euro te kosten ( voor ongeveer 4 km). Eind 2014 zwengelde de voorzitter van de Groningen City Club Eric Bos de discussie over de kabelbaan weer aan.

update (2015): Onderzoek van Arcadis heeft uitgewezen dat de kabelbaan haalbaar is. De route van Euroborg naar Sontplein ( Ikea en McDonalds) naar centrum zou rendabel zijn. Voorzitter van de Stichting ( en directeur Forum) wil de kabelbaan graag naar het Forum. Kosten zijn inmiddels 60 miljoen euro. De Stichting verwacht dat dit bedrag geheel door particuliere investeerders kan worden opgebracht en in 30 jaar terugverdiend.

update (2016): Gemeente ziet, hoe kan het ook anders, af van kabelbaan. Waarom? Deels omdat de business case erg smal is. Zie hier. Is dit het definitieve einde van de kabelbaan in Groningen? We zullen het zien. In mei 2016 heeft de GCC er tabak van en gooit de handdoek in de ring ( tot een volgend college positiever tegenover de ideeen staat). 

Groningen Oosterhamrik (2015)
De Vereninging Bedrijven Noord-Oost ziet een kabelbaan langs de Oosterhamrik wel zitten. Hier hoeft de kabelbaan namelijk niet over huizen heen. Er is zelfs al een beeld gemaakt. Argumenten voor zijn  uitgekauwd ( Vervoer + toerisme). Kosten zijn nog niet bekend. Daarvoor gaat de vereniging in gesprek met de stichting Fly Over.

update (2016): Na het stilleggen van het trace aan de zuidkant van de stad komt opeens de kabelbaan aan de Noord Oost kant weer in de belangstelling als oplossing voor de verwachte drukte in dit gebied. Zoals gebruikelijk zijn er alleen maar voordelen.

Utrecht Centrale As (2015)
In de toekomstvisie Utrecht Centrum West is een scenario opgenomen met aandacht voor duurzaam en schoon transport. U raadt het al. Een kabelbaan verbindt de parkeerplaats van de Jaarbeurs, via Centraal Station met de binnenstad.

Amsterdam (2013-nu)
De initiatiefnemers presenteren Het Ei aan het IJ als slimme oplossing voor de bereikbaarheid van Amsterdam Noord. Maar zeggen ze zelf, het is geen kwestie van wel of geen brug. De kabelbaan is een extraatje met als grootste voordeel boven bus, tram of metro dat je fiets meemag ( geillustreerd met rendering). Het is een van de langere kabelbanen die hier besproken zijn. Een echte businesscase ontbreekt nog. Meer lees je op http://www.eiij.nl/

update (2015): Inmiddels zijn de verschillende opties voor nieuwe oeververbindingen naar Noord gepresenteerd en door een commissie beoordeeld. De kabelbaan kwam er niet best van af. Deze moet namelijk erg hoog over het water om hoge schepen ( cruiseschepen) ongehinderd te kunnen laten passeren. Desondanks stelt de commissie verder onderzoek naar deze optie voor. Overigens stelde iemand in een ingezonden brief voor de hele Noord Zuid lijn te vervangen door een kabelbaan. De ruimte onder de grond zou dan beschikbaar zijn voor hotels en sociale woningbouw (?).

update (2016): De initiatiefnemers van EI IJ willen graag een haalbaarheidsstudie laten uitvoeren door Arcadis ( zie bij Groningen Flyover). Daarvoor zoeken ze nog crowdfunders. Op 21 maart 2016 moet er nog 3/4 van het geld worden opgehaald.

Roermond (2015)
Eerder was er in Venlo een plan het kazerneterrein aan overzijde van de Maas te ontsluiten via een kabelbaan. Dit plan werkt aanstekelijk in de regio. Groenlinks Roermond stelt voor om voor een slordige 70 miljoen euro een kabelbaan van het retailpark naar de Maas aan te leggen. Hij stelt dat de investering binnen 5 a 6 jaar is terugverdiend. – Dat lijkt mij sterk gezien de cijfers en vergelijkbare lengte van het traject in Groningen. ( terugverdientijd daar 30 jaar). Iemand anders stelt voor de beide kabelbanen aan elkaar te verbinden tot regionaal netwerk langs de Maas. Eventueel kunnen dan ook de Nationale parken beter bereikbaar worden gemaakt. ( deze optie heb ik ook maar even ingetekend – bijna 40 km kabelbaan).

Kerkrade netwerk (2015)
De directeur van GaiaZoo in Kerkrade wil binnen enkele jaren een kabelbaan tussen zijn dierentuin, Snowworld en Continium. ( meldt hij bij de opening van het nieuwe tapirverblijf. ). Deze kabelbaan is een stuk langer dan de eerdere geplande kabelbaan tussen het centrum van Kerkrade en GaiaZoo. Geen woord over wie, hoe en wanneer.

Blerick/Venlo (2014)
De plannen voor het kazerneterrein in Blerick zijn door de initiatiefnemers uitgekleed. Toch zoeken zij nog naar een manier om het ‘Fort van Venlo’ te verbinden met de binnenstad. U raadt het al. De gedachten gaan momenteel uit naar een kabelbaan, een vaste oeververbinding of een pont. Momenteel wordt een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd.

Update (2016): De wethouder gaat ervoor!  De gemeente kon ook voor een brug kiezen ( de ontwikkelaar van het kazerneterrein eiste een verbinding met de binnenstad) maar die kost alleen maar geld. En een kabelbaan is ook een attractie! De bouw a € 10 miljoen  wordt gefinancierd door de gemeente. Ze rekent op 600.000 verkochte kaartjes om uit de kosten te komen. Nu moet de raad nog akkoord. Zelf begrijp ik niet waarom de gemeente – die al ontzettend veel bijdraagt aan het project- dit risico op zich neemt.

Update (2016) 2: De gemeenteraad is met bovenstaande akkoord! Er zal een aanbesteding volgen om een marktpartij te vinden die het voor het gereserveerde bedrag wil gaan doen. ( En hier ben ik in een interview met de lokale media waarin ik zeg dat de kans klein is dat de kabelbaan doorgaat)

Den Haag – Scheveningen ( 2011?-2013)
In Den Haag droomt men al jaren van een verbinding tussen de Noord- en Zuidkant van de haven van Scheveningen die de scheepvaart niet belemmert. In de buidel tasten voor een brug wilde men echter niet. Daarom deed men onderzoek naar de mogelijkheden om een kabelbaan aan te leggen ( voor een maximum van 3.000.000 euro). Een korte variant over de havenmond van 75 meter was helemaal niet rendabel. Een langere variant langs de hele boulevard misschien wel maar die wilde de gemeente weer niet. Lees meer hier. De gemeente organiseerde daarop een marktconsultatie waarin gevraagd werd het probleem van de oeververbinding op te lossen. Uiteindelijke winnaar daarvan was een zweefbrug. Die er vervolgens ook niet kwam.

Assen (2013)
Recreatieondernemers in Drenthe stellen voor de Zuidwestrand van Assen ( met TT circuit, recreatiecentrum Witterzomer, natuurgebied Witterveld en Witterdiepje en recreatieplas Baggelhuizen) beter te verbinden met de binnenstad. Oplossing: Een kabelbaan natuurlijk. Het rapport is echter niet meer te vinden. Ook hebben ondernemers iets nieuws bedacht.

update (2015): is er bij investeerders interesse voor de bouw van een monorail tussen het centrum van Assen en het TT circuit ( dat verder opgetuigd wordt met innovatie en recreactie).

Welsum (2013)
Een ondernemer wil een kabelbaan van zijn restaurant in Welsum naar het informatiecentrum van Staatsbosbeheer in Den Nul. De provincie wil de IJssel toeristisch aantrekkelijk maken. 2 vliegen in 1 klap dus. Kosten 5 a 6 miljoen Euro; hij hoopt dit bedrag bij elkaar te halen met subsidies.

update (2015): Ook in Welsum probeert men nog steeds een kabelbaan over de rivier te realiseren. Dit jaar moet er meer duidelijkheid komen. Bericht is van 1 april.. We zullen zien. Hij staat er echt, die paal. En nu moet hij weg. Want geen vergunning.

update (2016): De gemeente en de bovenstaande ondernemer gaan naar de rechter over het ontbreken van de vergunning.

Zaandam (2013)
De directeur van de Stichting Binnenstadsmanagement ziet kansen voor een kabelbaan tussen de IKEA en de binnenstad van Zaandam. Veel meer dan een suggestie is het niet. Nooit meer iets van vernomen dus. ( ook is de vestiging van een IKEA veel onzekerder geworden.).

Leiden (2013)
In 2013 stelt de lokale afdeling van Groenlinks voor om een kabelbaan in/door de binnenstad aan te leggen. Deze zou het Bioscience park moeten verbinden met station Leiden Centraal, de Binnenstad en Leiden Lammensschans. Overigens zag het college van burgemeester en wethouders niks in het plan.

Veghel (2013)
Ook de VVD stelt soms kabelbanen voor. In 2013 zet de gemeentefractie van de VVD in Veghel een kabelbaan van parkeerterrein De Dubbelen naar het kunst-, cultuur- en straks ook foodcluster op de Noordkade in haar verkiezingsprogramma. Natuurlijk moet er eerst de haalbaarheid onderzocht worden. Ondanks dat de VVD na de verkiezingen in het college van burgemeester en wethouders zit staat de kabelbaan niet opgenomen in het coalitieakkoord.

Dordrecht (2013)
In Dordrecht komt een bewoner met een echte ‘Rotterdamse’ oplossing. In plaats van een tram door de voorstraat moet er een stoeltjeslift komen ( al la Rotterdam C70 in 1970). Daarmee kan je op elke gewenste plek in- en uitstappen. Je kan de online petitie nog steeds tekenen. De gemeente houdt zich – wijzelijk?- stil. Of was het toch een 1 april grap?

Groningen Floriade 2022 (2012)
De lokale VVD stelt voor om bij toekenning Floriade 2022 aan Groningen het festivalterrein bij de voormalige Suikeruniefabriek met een kabelbaan te verbinden met de binnenstad. (Gaap…).

Rijnwaarden (2012)
In 2012 stelt de gemeente Rijnwaarden 1 miljoen euro beschikbaar voor het realiseren van een kabelbaan tussen het Nederlandse Tolkamer en het Duitse Düffelward. De kabelbaan loopt over de Rijn en moet meer toeristen naar het gebied trekken. Een deel van de gemeenteraad wilde het haalbaarheidsonderzoek niet afwachten en het bedrag ( zo’n 30 a 55.000 euro) voor toekomstige, meer zinnige, projecten reserveren. Het voorstel haalde het net niet. Later meldde de wethouder dat het project “tijdelijk geparkeerd is”.

Emmen (2012)
In de nieuwe plannen voor de doorstart van Dierenpark Emmen bespreekt men de mogelijkheid om de bezoekers die met de trein komen te trakteren op een vlucht in een gondel ( vanaf de oude locatie van de dierentuin). Interessant is dat er in her plan gesproken wordt over gondels in de vorm van dieren. “Jaa, in de Haai!” . Uit de verdere berichtgeving kan ik niet opmaken of de kabelbaan is opgenomen in het reddingsplan van 200 miljoen euro.

Lottum (2012)
Dit is er nog 1 in de categorie dromen over hoe red ik mijn toeristische trekpleister. De kasteeltuinen in Arcen heeft een onzekere toekomst en zoekt meer dan ooit samenwerking, eventueel met het ‘rozendorp’ Lottum. En hoe kan je beter die twee met elkaar verbinden dan met een kabelbaan? ( vergeet dan even dat er al een voetveertje vaart).

 Kerkrade (2012)
“Belangrijk voor deze wisselwerking is het realiseren van een goede verbinding tussen Hof van Gaia – een eventueel vakantiepark – Kerkrade-Centrum – Openbaar vervoersknooppunt (treinstation in combinatie met busstation). Om deze verbinding kracht bij te zetten in het belangrijk dat een deel van deze verbinding op zichzelf al een attractie vormt. Dit kan door middel van een kabelbaan tussen de hoog gelegen Bovenstad Kerkrade en het lager gelegen Hof van Gaia.”

Delft -Netwerk (2012)
Leefbaar Delft presenteert een alternatief voor de grote stroom toeristenbussen die Delft teistert. Dit alternatief “…Geeft geen overlast. Misschien een beetje zoemen. En het is een nieuwe attractie op zichzelf. Dat trekt meer dan de huidige 248.000 bustoeristen”. De partij presenteert verschillende varianten met als gemeenschappelijke deler dat het allemaal kabelbanen zijn. We beperken ons hier tot de langste variant waarbij de toeristen uitstappen bij de IKEA en vervolgens per gondel direct naar de markt in het oude centrum worden gebracht.De schrijver stelt dat dit ook veel extra bezoek aan de binnenstad kan opleveren. ( er komen jaarlijks 2,2 miljoen bezoekers bij de IKEA volgens het artikel). Leefbaar Delft is onlangs gefuseerd met Onafhankelijk Delft. Ze hebben samen 3 zetels in de gemeenteraad. De plannen voor de kabelbaan zijn nog geen stap dichterbij.

Zoetermeer Floriade 2022 (2012)
Ook in de bid van Zoetermeer voor floriade 2022 zit een kabelbaan. (Gaap…). Een baan van bijna niets naar niets. Zoetermeer is het ook niet geworden, dus van deze kabelbaan horen we niks meer. ( overigens was dit plan een ontwerp van OMA) .

Den Bosch (2009-2012)
Volgens het Brabants Dagblad heeft oud-makelaar Jacques van der Miessen ( en vice-voorzitter van de Ondernemingsvereniging Hartje ‘s-Hertogenbosch) in 2012 een vergunning aangevraagd voor een kabelbaan tussen het voormalige Kruithoorngebied en de binnenstad met in totaal 5 haltes. Filmpje uit 2011. Volgens van der Miessen kan deze verbinding met de transferia veel goedkoper met kabelbaan dan met bussen of trams worden gerealiseerd. De verbinding zou bestaan uit 5 stations. Hij loopt al sinds 2009 met dit idee rond. Qua kosten grijpt hij terug op de cijfers uit Groningen.

Nijmegen (2011)
Volgens Stadtmarketing Kleve ( net over de grens in Duitsland) is een kabelbaan via het oude spoortrace tussen Kleve en Nijmegen een kansrijk alternatief voor de afgeketste reactivering van diezelfde spoorlijn. De directeur denkt dat het voor 50 tot 80 miljoen euro moet kunnen ( dat lijkt mij niet realistisch vanwege de 25-30 km lengte). Hij is in gesprek met de firma Doppelmayr ( van de kabelbaan op de Floriade Venlo 2012). In 2015 heeft iemand van de Radboud universiteit uitgebreid onderzoek gedaan naar deze verbinding. Conclusie: Kabelbaan niet realistisch.

Lisse (2009)
In 2009 oppert de voorzitter van de Stichting Kasteel Keukenhof een oplossing voor de stroom bezoekers die de Keukenhof trekt. Een kabelbaan van het NS Station naar ‘t Vierkant of Blokhuis in het centrum van Lisse met stops bij de ingang van de keukenhof en bij het kasteel zelf. Volstrekt unieke oplossing natuurlijk.

Amersfoort (2009)
Directeur Gerard de Kleijn van Amersfoort in C (samenwerkingsverband culturele instellingen) stelt aan de vooravond van de verkiezingen voor een kabelbaan tussen het centrum en de dierentuin aan te leggen. Hij hoopt dat de partijen dit voorstel willen overnemen in hun verkiezingsprogramma. Naar mijn weten is dat niet gelukt. De dierentuin heeft inmiddels gekozen voor een andere manier om publiek te trekken. Tijdens de voorjaarsvakantie mag iedereen met een poep-gerelateerde achternaam gratis naar binnen.

Almere (1998, 2008)
Almere presenteert in 1998 de kabelbaan als alternatief voor de IJmeerlijn. In 2008 is er weer aandacht voor een voorstel om Almere met IJburg te verbinden met een kabelbaan. Verder weinig meer van vernomen.

Delft – Technopolis (2008)
Eén van de mogelijkheden om Delft Zuid en het bedrijventerrein Technopolis te verbinden met vliegveld Rotterdam- The Hague Airport is – je raad het al – een kabelbaan. In het vervolgtraject heeft het stadsgewest gekozen voor doortrekken tramlijn 19.

Rotterdam (2007)
Wethouder Dominic Schrijer wil een kabelbaan over de Nieuwe Maas. De toeristische topattractie zou het park rond de Euromast moeten verbinden met de kop van Katendrecht. Lees hier . De wethouder ziet allerlei verbanden met Rotterdam als groot, groter, grootst. En, tijdens de manifestatie C70 in 1970, was er ook echt al een kabelbaan. En iedereen die er toen in gezeten had heeft nu nog heimwee naar die gouden tijd. Een andere wethouder is er vervolgens mee aan de slag gegaan. Maar die zegt: “dient door een marktpartij te worden opgepakt”. Nooit meer iets van gehoord.

Hoogeveen (2007)
Politieke partij Gemeentebelangen Hoogeveen wil het stationgebied beter verbinden met de binnenstad. Dat moet van Ashok Bhalotra. De partij wil serieus onderzoek naar de haalbaarheid, maar financiering moet uit private sector komen. Zie hier. ( 1 april grap?).

Lelystad (2007)
Arie van der Mee ( op dat moment al tien jaar bezig met het bedenken van kabelbanen) presenteert het plan voor een kabelbaan van station Lelystad Zuid – nooit afgebouwd – langs de Oostvaardersplassen naar het wegrestaurant langs de A6. Aanleg zou ongeveer 3.000.000 euro moeten kosten. deze worden gedragen door een aantal bedrijven waaronder Arriva, Hajé restaurants en daarnaast Staatsbosbeheer. Een ander artikel rept over 6,9 miljoen bouwkosten. Het maakt eigenlijk niet veel uit. De kabelbaan verdween spoedig in een la.

Utrecht (2006)
Als je denkt dat Utrecht ontsnapt, helaas. In 2006 oppert een denktank – of de PVDA, dat is niet helemaal duidelijk – om een kabelbaan aan te leggen tussen Utrecht Centraal Station en Leidsche Rijn. Er is weinig informatie over het voorstel te vinden. Alleen zijdelings in artikelen over een ander dom plan. Dat zegt genoeg.

Zwolle (2004)
GroenLinks stelt een trasferium vooor in de oksel van de afslag Zwolle Centrum van de A28. Vervoer naar het centrum moet per watertaxi of kabelbaan. Nooit meer wat van gehoord.

Hilversum (1998)
Volgens de gemeente Hilversum spreekt wethouder A. Haye (tijdens zijn vakantie) voor zijn beurt als hij in 1998 plannen onthuld voor een kabelbaan die Hilversum, Bussum, Naarden, Blaricum, Huizen en Laren met elkaar moeten verbinden.

Arnhem (1995)
De kabelbaan wordt gepresenteerd als armeluismetro. Een betaalbaar alternatief voor de metro dus. De bedoeling is vooral Noord met Zuid te verbinden. De route voert van Station Velperpoort naar Arnhem Centraal Station, Musis Sacrum, Airborneplein naar Winkelcentrum Kronenburg. Lees hier meer.  Kosten worden geraamd op 90 miljoen gulden.

Nijmegen (1995)
Tegelijk met Arnhem koestert Nijmegen plannen voor een kabelbaan over de rivier. Volgens dit artikel gaat het om een kabelbaan van 3,5 kilometer met 5 stations. Totale kosten hier 190 miljoen gulden. Vanaf het Centraal Station stoppen de gondels nog twee keer in het centrum alvorens de oversteek te maken naar Lent en de grote vinexwijk De Waalsprong die daar is gepland. “Eigenlijk zijn er geen negatieve dingen over te vertellen” zegt de Burgemeester in 1996. Toch is de kabelbaan er nooit gekomen.

Enschede (1995)
“Kabelbaan ideaal voor Enschede” De lokale VVD afdeling presenteert de kabelbaan tussen Glanenbrug ( bij Duitse grens), het centrum van Enschede en Hengelo als de oplossing voor de bereikbaarheid van de binnenstad. Op deze wijze zal de lokale bevolking nog steeds in de binnenstad willen winkelen. Nu kiezen veel mensen ervoor alleen in de buitenwijken te winkelen ( volgens de VVD vanwege de vele dagjesmensen die Enschede bezoeken).

kaart

De routes staan voor de duidelijkheid op Google maps: https://www.google.com/maps/d/edit?mid=z_fP8PaJaWsM.kOwGnn8MUfBA

Opvallend is dat vaak vertegenwoordigers van binnenstadmanagment met dit soort voorstellen komen. Ook wordt er in bijna alle gevallen gerefereerd aan het voorstel “Flyover Groningen”. Daarnaast valt op dat er vaak dezelfde bureau’s worden ingeschakeld voor onderzoek of visualisatie.

Meer tips welkom!